मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयले कर्णाली प्रदेशमै पहिलो पटक वातावरण विज्ञानमा स्‍नातक तहको अध्यापन सुरू गर्ने भएको छ । विश्वविद्यालयको ग्रयाजुएट स्कुल अफ साइन्स एन्ड टेक्नोलोजीले ४ वर्षे बीएस्सी इन्भरोन्मेन्टल साइन्सको अध्यायपनका लागि यसै वर्षदेखि भर्ना सुरू गर्न थालेको छ । वातावरणीय अनुसन्धान, नीति तहमा प्रभाव, संरक्षण र दिगो विकासका लागि यो विषय थप गरिएको जनाइएको छ ।

नेपाल सरकारले हालै वन सेवा अन्तर्गत वातावरण समूह थप गर्दै वातावरण अधिकृत राख्‍नका लागि न्यूनतम योग्यता वातावरण विषयमा स्‍नातक गरेकै हुनुपर्ने योग्यता तोकेको छ ।

विश्वविद्यालयले सुरु गरेको यो विषयमा विद्यार्थीहरूले बायोलोजी, रसायनशास्त्र, पारस्थितिकीय प्रणाली, भूगर्भ, गणित र समाज विज्ञाको समेत अध्ययन गर्न पाउने भएकाले विज्ञानको विविध आयामबारे समेत पढाय हुने भएकाले यो विषयको माग व्यप्त छ । विद्यार्थीहरूले यो विषय अध्ययन गरेर प्रकृति र मानवबीचको सह-अस्तित्वका विषयमा पनि अनुसन्धान गर्न सक्नेछन् ।

‘यो कोर्स पढ्दा विद्यार्थीहरूले धेरै रिसर्च र परियोजना गर्न पाउँछन् त्यसैले उनीहरुको खर्च त्यहीबाट जुट्छ । पढ्दा पढ्दै शुल्क आफैं पनि तिर्न सक्छन् ।’

वातावरण विज्ञानको अध्ययनलाई परस्कृत ढंगबाट निर्माण गरिएको पाठ्यक्रममा नयाँ थप विषयहरू पनि समावेश गरिएको छ । विश्वविद्यालयका विज्ञान संकायका डिन समेत रहेका जलवायु विज्ञ डाक्टर सुदीप ठकुरी भन्छन्,’यो कोर्समा हरेक विद्यार्थीहरूले स्वतन्त्र रुपमा वातावरणसँग सम्बन्धित विषयमा अनुसन्धान गर्न सक्छन् । अनुसन्धान र प्रविधि विकासमा यो विषय पढ्नाले निकै नै सहयोग गर्छ ।’

वातावरण विज्ञान बहुआयमिक विषय भएर स्‍नातक पछि जुनसुकै विषयमा पनि अनुसन्धान गर्न सक्ने सामार्थ्य विद्यार्थीहरूले राख्छन् ।

यो विषय पढ्नका लागि कक्षा ११ र १२ मा विज्ञान विषय लिएर कम्तिमा ५० प्रतिशत वा २ जीपीए ल्याएको हुनुपर्छ ।

चार वर्षे कोर्समा विद्यार्थीहरूले जैविक विविधता र संरक्षण, रिसर्च मेथडोलोजी, जियोकेमस्ट्री र जियोफिजिक्स, वातावरण परियोजना, पृथ्वीको वायुमण्डल र जलचक्र, इभोसुलनरी बायोलोजी, इन्भारोन्मेन्टल थर्मोडाइनामिक्स, विपद् र मानवीय सहायताा, ऊर्जा र वातावरण, हिमाली वातावरणलगायतका विषय पढ्ने छन् ।

यस्ते यो कोर्समा विद्यार्थीहरूले वातवरणसँग सम्बन्धित नवप्रवर्तनका परियोजनाको समेत विकास गर्ने अवसर र इन्टर्नसीप पनि राखिएको छ ।

पढ्दा पढ्दै उठ्छ लागत

६० प्रतिशत प्रयोगात्मक अभ्यास हुने यो विषय अध्ययन गर्दा गर्दै विद्यार्थीहरुले लगानी उठाउन सक्ने विश्वविद्यालयको दाबी छ । ८ सेमस्टरमा पढाइ हुने यो विषयको कूल लागत २ लाख ५ हजार छ । पहिलो सेमेस्टरमा ३० हजार ३५० रुपैयाँ लाग्ने विश्वविद्यालयले जनाएको छ ।

डीन डाक्टर ठकुरी भन्छन्, ‘यो कोर्स पढ्दा विद्यार्थीहरूले धेरै रिसर्च र परियोजना गर्न पाउँछन् त्यसैले उनीहरुको खर्च त्यहीबाट जुट्छ । पढ्दा पढ्दै शुल्क आफैं पनि तिर्न सक्छन् ।’